Een bes?Botanisch gezien is de banaan een bes ( 1, 2). De definitie van een bes is dat het een vrucht is die ontstaat uit één bloem met één vruchtbeginsel, met daarin meestal meerdere zaadjes. Dat is volledig van toepassing op bananen, maar ook op druiven, tomaten, komkommers en meloenen. Aardbeien vallen niet onder dit criterium en zijn dan weer geen bes ( 3). Vreemd he?
De bananenmaffia
Bananen worden overal ter wereld rond de evenaar gekweekt. De banaan houdt van warme temperaturen. De meeste bananen komen uit Zuid-Amerika, maar India en China produceren ook bijzonder veel. Er is een handjevol bedrijven die bananen aan de man brengen, zoals Dolé en Chiquita. De meeste van deze bedrijven zijn in het verleden in opspraak geraakt vanwege pesticidengebruik en uitbuiting van boeren. Er zit gelukkig langzaam verbetering in de situatie.
Monoculturen
De bananen die wij eten verspreiden zich niet meer natuurlijk via zaad, maar op kunstmatige wijze via verstekken. De bananen die je tot nu toe hebt gegeten zijn dan ook genetisch allemaal identiek aan elkaar. Een groot probleem van het telen zonder diversiteit is dat schimmels hun weg goed weten te vinden naar de wortels van de bananenplant. De schimmel fusarium teistert al vele jaren bananenplantages door de panamaziekte te veroorzaken. De bananensoort Gros Michel is in de jaren 50 al weggevaagd door de schimmel, waardoor de bananenindustrie in een diepe crisis raakte. Hopelijk zal dit niet gebeuren met de Cavendish...
Nutriënten
Een gemiddelde banaan bevat ongeveer 100 kcal aan energie. Hiervan is 93% afkomstig uit suikers, 4% uit eiwit en 3% uit vetten. Bananen zijn rijk aan vezels, kalium, vitamine B6, vitamine C, magnesium en vele flavonoïden met antioxidantwerking. Bananen bevatten ten opzichte van omega 6 relatief veel omega 3.
Zetmeel, suiker en diabetesDe suikers in een groene (onrijpe) banaan komen in de vorm van zetmeel. Tijdens het rijpen verdwijnt het zetmeel voor 99% en wordt het omgezet naar losse suikers ( 4). De glycemische index van een banaan ligt tussen de 42 en 58%, afhankelijk van de rijpheid ( 5). Alles onder de 50% valt in de groene categorie en is daarmee een prima keuze. Tijdens het rijpen ontstaat er meer van de vezel pectine, waardoor bananen zachter worden ( 6). Volgens onderzoekers is het voor diabeten veilig om een banaan te eten ( 7). Het beste kun je dan wel kiezen voor bananen die niet overrijp zijn, omdat deze veel snel opneembare suikers bevatten. Voor mensen die aan een koolhydraatarm dieet doen, kan een rijpe banaan ook te veel koolhydraten bevatten.
ConstipatieOnrijpe bananen zijn zeer rijk aan tannines waardoor ze bij sommigen kunnen zorgen voor verstopping ( 8). Rijpe bananen bevatten veel minder tannines, maar juist veel pectine, wat ontstoppend kan werken. Als je gevoelig ben voor verstopping, kun je dus beter de groene banaan aan je voorbij laten gaan.
Resistent zetmeelVooral groene of net rijpe banaan bevatten resistent zetmeel ( 9). Zeer rijpe of gebakken bananen bevatten een stuk minder resistent zetmeel. Resistent zetmeel wordt niet in de dunne darm afgebroken, maar gefermenteerd door onze dikke darmbacteriën. Dat is gunstig, want hierbij komen voedende stoffen vrij zoals boterzuur. Dit boterzuur voedt de dikkedarmwand, waardoor die sterk en gezond wordt ( 10). Ook kan boterzuur ontstekingen remmen ( 11).
AntidepressivumBananen bevatten serotonine en zouden daarom tegen depressie kunnen werken. Volgens wetenschappers is serotonine echter een zeer groot molecuul en kan het de hersenen niet bereiken ( 12). Deze mythe is dus ontkracht. Maar toch blijkt de banaan tegen depressie te kunnen werken volgens zeer recent onderzoek. De verantwoordelijke stof is echter niet serotonine, maar verschillende antioxidanten ( 13). Ook bevatten bananen vitamine B6, magnesium en tryptofaan, die alle bekend staan als boosters voor je humeur ( 14, 15).
Oude bananenIk heb zelf eens bananen vers van de bomen gegeten, die waren echt heerlijk. Bananen in de Nederlandse supermarkten zijn al gauw zo'n 3 maanden oud. Ze worden onrijp geplukt, ze zijn dan nog groen. Vervolgens gaan ze op de boot richting Nederland en worden in slaap gesust door de samenstelling en temperatuur van de lucht te veranderen. In Nederland worden ze vlak voor de verkoop kunstmatig gerijpt met ethyleen. Dit laatste klinkt chemisch, maar het is een natuurlijk rijpingsgas. Kunstmatig gerijpte bananen hebben volgens onderzoek iets meer glucose en oplosbare vezels dan hun natuurlijk gerijpte broertjes en zusjes ( 16).
Zwarte banaanHoe rijper een banaan wordt, hoe meer zwarte plekjes er komen. De zwarte stof is melanine, dezelfde stof die we in onze huid aanmaken als bescherming tegen de zon. Melanine is een krachtige antioxidant. Bewaar bananen nooit in de koelkast, want daar kunnen ze in korte tijd helemaal zwart worden, doordat de cellen kapotgaan met oxidatie als gevolg ( 17). Hoewel melanine een gunstige stof is, gaan de smaak en structuur enorm achteruit van een te koel bewaarde banaan.
Toepassingen
De meesten eten een banaan graag uit het vuistje, maar je kunt nog veel meer met een banaan. Je kunt hem verwerken in brood, zodat je bananenbrood krijgt. Vooral met flink wat kaneel kunnen de meesten dat wel waarderen. In de Indonesische keuken is Pisang goreng, oftewel gebakken banaan, zeer populair. Bananen doen het verder goed in een haverontbijt of een fruitsalade. Sommigen maken zelf bananenchips in kokosolie (die uit de winkel zijn gesuikerd helaas). Je kunt het ook als beleg gebruiken voor op bijvoorbeeld boekweitpannenkoekjes. Als je (over)rijpe bananen hebt, kun je ze ook invriezen en er vervolgens ijs van maken. Verder doen bananen het ook goed in een smoothie. Zelf vind ik een combinatie van avocado, banaan en cacao altijd superlekker als toetje. Wat ook heel feestelijk is, is om je gasten te trakteren op stukjes banaan die ze vervolgens zelf mogen dopen in een heerlijke chocolade dip van pure bittere chocolade. Een chocoladefondue dus! In de jaren 50 heeft men de bananensplit bedacht: een in tweeën gespleten banaan met ijs en slagroom. Deze staat wereldwijd op het menu van vele restaurants.
Waarom zijn de bananen krom?
Mensen die nog nooit bananen hebben zien groeien, denken vaak dat de bananen krom zijn omdat de zwaartekracht aan ze trekt. De werkelijkheid is echter precies omgekeerd: De zwaartekracht trekt de tros wel naar beneden, maar de bananen zelf willen juist tegen de zwaartekracht in groeien. Door dit spel is het uiteindelijke resultaat kromme bananen. Kleine bananen blijven wel gewoon recht.
Bio of nietBij het telen van bananen worden bestrijdingsmiddelen gebruikt. De hoeveelheid valt gelukkig mee volgens de Amerikaanse milieuwerkgroep ( 18). Desondanks raad ik toch aan om vooral bio bananen te kopen. Het prijsverschil is gering. Ik heb het verschil pas nog bekeken en kwam uit op een verschil van gemiddeld 10 cent per tros. Dat is dan echt een no-brainer. Overigens worden bananen vaak onder de kostprijs verkocht als lokkertje, om je de supermarkt in te krijgen ( 19). In dat geval is het prijsverschil soms wel groter. Maar ik heb liever geen risico op chemische bestrijdingsmiddelen en kies voor bio bananen.
Slotwoord
Hoewel bananen heel gezond zijn, is het verstandig om ze af te wisselen met ander fruit. Elk soort fruit heeft een eigen nutriëntenprofiel, waardoor je meer verschillende soorten vitamines, mineralen en vezels binnenkrijgt. Dat is niet alleen heel gunstig voor je eigen gezondheid, maar ook die van je darmbacteriën. En als je darmbacteriën gezond zijn, word je zelf uiteindelijk ook weer gezonder!
| 
